του Γεωργίου Χ. Μεταξά, Διπλ. Ηλεκτρολόγου Μηχανικού & Μηχανικού Υπολογιστών
Τι να τα κάνουμε τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα;
Να είναι θύματα μιας ιδιότυπης «μόδας» που θέλει τον κάθε νέο και νέα στη σημερινή Ελλάδα να έχει οπωσδήποτε ένα «χαρτί», οποιασδήποτε ειδικότητας, κι ας μην έχει καμία σχέση με τις αληθινές επιθυμίες, ικανότητες και ιδιαίτερες κλίσεις
του / της κατόχου του;
Να παράγουν μαζικά ανέργους πτυχιούχους που απαιτούν οπωσδήποτε να απασχοληθούν στον τομέα τους, ενώ είναι πάρα πολύ περισσότεροι από τις ανάγκες της αγοράς εργασίας;
Να παρέχουν απασχόληση σε άτομα που επιλέγουν τη σχετική ασφάλεια του ακαδημαϊκού χώρου, μακριά από το ανταγωνιστικό περιβάλλον της αγοράς και τη σκληρή πραγματικότητά της, ώστε να μπορούν να το «παίζουν» δάσκαλοι εκ του ασφαλούς;
Τι να τα κάνουμε τόσα πανεπιστήμια στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα λειτουργούν εικοσιδύο (22) πανεπιστήμια, από τα οποία τα οκτώ (8) βρίσκονται εντός του λεκανοπεδίου της Αττικής. Τέσσερα από αυτά λειτουργούν στη Μακεδονία, ένα στη Θράκη, ένα στη Θεσσαλία, ένα στην Ήπειρο και ένα στην Επτάνησο, ενώ στην Κρήτη λειτουργούν δύο Πανεπιστήμια και στα νησιά του Αιγαίου άλλο ένα. Στην Πελοπόννησο, λειτουργούν δύο Πανεπιστήμια και εκεί έχει την έδρα του το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Ως και τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, που παλαιότερα λέγονταν Ανώτερες Σχολές, τα βαφτίσαμε πανεπιστήμια, όπως οι μοναχοί που έχουν βαρεθεί τα νηστίσιμα βαφτίζουν το κρέας ψάρι! Ενώ η αρχική αποστολή τους ήταν άλλη, «ανωτατοποιήθηκαν» στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Τι καινούριο ή καινοτόμο κατάφεραν να εισαγάγουν σε κάποιον από τους τρεις τομείς της οικονομίας; Τι χειροπιαστό, μετρήσιμο αποτέλεσμα είχαν τα ερευνητικά προγράμματα που εκπονήθηκαν εκεί – αν εκπονήθηκαν; Τι απήχηση έχουν οι επιστημονικές εργασίες των καθηγητών τους στη διεθνή επιστημονική κοινότητα;
Τι να τα κάνουμε τέτοια πανεπιστήμια στην Ελλάδα;
Χώροι και κτίρια ρυπαρά, κακοσυντηρημένα, ενεργοβόρα, με την αξιοπρέπεια που οφείλουν να εκπέμπουν θαμμένη κάτω από γκράφιτι, στρώματα από αφίσες και λοιπές βαρβαρότητες «στον περίβολο του τεμένους των Μουσών»Με κάποια μέλη διδακτικού-εκπαιδευτικού προσωπικού να μην προβιβάζουν (να «κόβουν» δηλαδή) όποιους φοιτητές δεν αγοράζουν τα βιβλία τους.
─ Με μαθήματα όπου η επίδοση κρίνεται από μια και μοναδική εξέταση και με καθηγητές, ακόμη και από τους πιο έμπειρους, που να αρνούνται να διεξαγάγουν ενδιάμεσες εξετάσεις («προόδους»), κάτι που συνηθίζεται συχνά και που αποδεδειγμένα βοηθά και τους διδάσκοντες και τους φοιτητές.
─ Με φοιτητές να περνούν τη μία και μοναδική εξέταση με «θέματα», αντιγράφοντας και με εκείνο το αλήστου μνήμης «δημοκρατικό πέντε».
Πεδίο δράσης για τα θερμοκήπια των πολιτικών κομμάτων: από τις αφισοκολλήσεις και τις ατελείωτες συνελεύσεις των φοιτητών, συχνά παρανόμως συγκαλούμενες και χωρίς απαρτία[3]
Προγράμματα σπουδών που σε μεγάλο βαθμό περιέχουν αναχρονισμούς, με πλήθος «θεωρητικών» μαθημάτων για να δημιουργείται στέρεο επιστημονικό υπόβαθρο, λένε – αλλά και γιατί η πρακτική προσέγγιση κοστίζει ακριβά. Κοστίζει σε ανθρώπους που γνωρίζουν πολύ καλά το αντικείμενό τους, ανεξάρτητα από το αν είναι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος ή όχι. Κοστίζει, στη γενική περίπτωση, σε υλικοτεχνική υποδομή η οποία πρέπει και να ανανεώνεται. Κοστίζει και επειδή άλλο ένα «ταμπού» που κανείς δεν θίγει είναι η σχέση του πανεπιστημίου με την αγορά εργασίας, με την πραγματικότητα.Την αποκοπή και αποξένωση του πανεπιστημίου από την πραγματικότητα, αφού τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξάγει δεν μπορούν να εφαρμόζονται παρά μόνο στον επαγγελματικό χώρο, και σταδιακά τον μαρασμό και την απαξίωσή του.
─ Το μοίρασμα, «κάτω από το τραπέζι» και στα «δικά μας παιδιά», κονδυλίων, θέσεων ερευνητών-συνεργατών, υποψηφίων διδακτόρων, κάτι που περιορίζεται δραστικά με τη σύνδεση με την αγορά αφού τότε όλα γίνονται «πάνω στο τραπέζι».
Και, μια που αναφέρθηκε παραπάνω η λέξη «απαξίωση», σκεφτείτε: Έρχονται στην Ελλάδα αλλοδαποί φοιτητές για να σπουδάσουν στα Ελληνικά πανεπιστήμια; Έχουν κάποιον λόγο για να τα προτιμήσουν; Γίνονται σοβαρές και συστηματικές ενέργειες από τα πανεπιστήμιά μας για να προσελκύσουν αλλοδαπούς φοιτητές, είτε προπτυχιακούς είτε μεταπτυχιακούς;
Όσο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, είναι προφανές ότι κανένας ιδιώτης δε θα δημιουργήσει σχολές με εργαστήρια, κλινικές κλπ. Επομένως, ο φόβος ότι η λειτουργία τους και στην Ελλάδα θα «απειλήσει» τα δημόσια πανεπιστήμια είναι αβάσιμος και εκφράζει το φόβο των μετριοτήτων που νομίζουν πως έτσι θα απειληθεί η «μονοκρατορία» τους.
Χρειαζόμαστε Πανεπιστήμια στην Ελλάδα;
Να παράγουν σωρηδόν ιατρούς και να έχουμε μόνιμο πρόβλημα υποστελέχωσης στα κέντρα υγείας και στα νοσοκομεία; Να μην κάνουμε το παραμικρό για την πρόληψη και την υγιεινή ζωή, παρά μόνον να χορηγούνται φάρμακα χωρίς μέτρο και ορθή κρίση;
Να παράγουν σωρηδόν μηχανικούς και να μην υπάρχουν ούτε δέκα μέτρα δρόμου με άσφαλτο σωστά στρωμένου; Να μην υπάρχει ούτε Εθνικό Κτηματολόγιο, ούτε σοβαρή βιομηχανία; Κι ούτε λόγος για καινοτομία…
Να παράγουν γεωπόνους και οι καλλιέργειες να διατηρούν χαμηλά επίπεδα απόδοσης και τα αγροτικά προϊόντα να μην είναι όσο ανταγωνιστικά πρέπει;
Να παράγουν σωρηδόν νομικούς, φυσικούς, χημικούς, μαθηματικούς, βιολόγους… για να προστίθενται στον κατάλογο των ανέργων; Ή μάλλον, για να προστίθενται στον κατάλογο της μαύρης εργασίας;
Να παράγουν φιλολόγους, αρχαιολόγους και ιστορικούς και τελικά όλη η σοβαρή δουλειά στις κλασσικές σπουδές να γίνεται οπουδήποτε αλλού στον κόσμο εκτός από τη φυσική, ιστορική πατρίδα τους;
Χρειαζόμαστε Πανεπιστήμια στην Ελλάδα;
Η απάντηση αρχίζει ως εξής: «Φυσικά».
Και θα μπορούσε να συνεχίζει ως εξής: «Απαλλαγμένα από κάθε είδους δογματισμό, ανταποκρινόμενα στις πραγματικές ανάγκες της Ελλάδας σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον, με προσωπικό αφοσιωμένο στην ανάπτυξη και στην πρόοδο, με χρηστή αυτοδιοίκηση και ορθολογικό προγραμματισμό και αποδοτική αξιοποίηση πόρων.»
Ας μην έχουμε αυταπάτες ότι μπορούμε να καλύψουμε με άλματα τη διαδρομή δεκαετιών ή αιώνων που έχουν τα θεωρούμενα ως καλά Πανεπιστήμια στις ανεπτυγμένες χώρες. Κανείς λογικός άνθρωπος δε ζητεί κάτι τέτοιο.
Τα Ελληνικά πανεπιστήμια οφείλουν να βρουν το χαμένο τους αυτοσεβασμό. Τότε θα μπορέσουν να απαλλαγούν από πρόσωπα και πρακτικές που διαχρονικά τα έχουν βλάψει και μαζί τους και ολόκληρη την κοινωνία, από την οποία δεν μπορούν να απομακρυνθούν με κανέναν τρόπο.
Τότε το ερώτημα που ο τίτλος του παρόντος θέτει θα είναι χωρίς συζήτηση άστοχο και περιττό.
[2] Σε ανάλογες περιπτώσεις στα συνοικακά σωματεία, προκαλείται τεράστια αναστάτωση και εμπλέκεται και η Δικαιοσύνη. Στα πανεπιστήμια, κανείς δεν ελέγχει ούτε αν οι φοιτητικοί σύλλογοι έχουν νομική υπόσταση και εγκεκριμένα καταστατικά, ούτε αν στις γενικές συνελεύσεις τους οι συμμετέχοντες σε αυτές είναι πράγματι μέλη τους με δικαίωμα συμμετοχής και ψήφου.
[4] Ό.π., Άρθρο 4 – Αποστολή των Α.Ε.Ι.: 1. Τα Α.Ε.Ι. έχουν ως αποστολή: […] (δ) να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας και των επαγγελματικών πεδίων, καθώς και στις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας, και να προωθούν τη διάχυση της γνώσης, την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας και την καινοτομία, με προσήλωση στις αρχές της επιστημονικής δεοντολογίας, της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής.